Reactie Femmes for Freedom op misstanden Blijf Groep

23 september 2015

Femmes for Freedom (FFF) zet zich in voor vrouwen die te maken hebben met geweld door hun partner of familie, zoals huwelijksdwang, huwelijkse gevangenschap, polygamie, het “verborgen houden van vrouwen”, eergerelateerd en huiselijk geweld. FFF probeert deze onderwerpen op de agenda van de politiek en de overheid te krijgen, maar trekt zich ook het lot van de individuele slachtoffers aan en helpt hen te zoeken naar oplossingen. Daarom heeft FFF regelmatig slachtoffers doorverwezen naar de vrouwenopvang.

Helaas heeft FFF ook regelmatig signalen van vrouwen gekregen over misstanden in de vrouwenopvang. Deze zomer werd FFF benaderd door Dunya, die onder erbarmelijke omstandigheden bij vrouwenopvang Blijf Groep IJmond in Heemskerk verbleef. FFF ging op uitnodiging van Dunya op bezoek in Heemskerk en schrok van het gebrek aan hygiëne – verschillende vrouwen en kinderen bleken schurft te hebben opgelopen – en het slechte onderhoud van het gebouw, maar meer nog van de verhalen van de slachtoffers: over onveilige toestanden (zoals prostitutie die in het opvanghuis bedreven werd) en intimidatie door medewerkers wanneer vrouwen de wantoestanden aan de kaak stelden. De begeleiding van de vrouwen naar een leven buiten de opvang is gebrekkig, waardoor sommige vrouwen veel te lang in deze toestanden moesten verblijven. Tenslotte verkeerden sommige vrouwen in grote financiële nood, onder andere door de hoge huur die de opvang berekende. Hierdoor konden ze onvoldoende eten voor zichzelf en hun kinderen kopen, laat staan basale verzorgingsproducten zoals luiers, shampoo en wasmiddelen. Een meisje van twee liep noodgedwongen in wegwerpluiers, die steeds opnieuw gedroogd en dan weer gebruikt werden. Andere vrouwen bedelden om te kunnen eten. Eén van de vrouwen was hoogzwanger. Zij zat met de handen in het haar omdat de opvang niets deed om haar te helpen te voorzien in de basisbehoeften van haar toekomstige baby, zoals bijvoorbeeld een babybedje.

Omdat de menselijke waardigheid, veiligheid en gezondheid van de vrouwen en hun kinderen in het geding was, heeft FFF met hulp van vrijwilligers en donateurs voedsel en luiers ingezameld en gekocht. Andere vrijwilligers vervoerden alle gedoneerde spullen naar de vrouwenopvang in Heemskerk. Voor deze hulp zijn de vrouwen en FFF alle donateurs ontzettend dankbaar!

Toen de vrouwen besloten om de misstanden van vrouwenopvang Blijf Groep IJmond naar buiten te brengen, heeft FFF hen gesteund en in contact gebracht met politici en ambtenaren. SP-kamerlid Sadet Karabulut heeft de opvang bezocht en schrok ook van de situatie in Heemskerk. De vrouwen hebben samen met FFF gesproken met Jack van der Hoek, de verantwoordelijke wethouder in Haarlem.

Waar staan we nu? Verschillende vrouwen die zijn gevlucht voor de vrouwenopvang in Heemskerk zijn min of meer gedwongen om terug te keren naar de opvang. Toen een Poolse vrouw die net bevallen was de opvang in het belang van haar baby en kind van twee ontvluchtte, gaf de opvang haar als vermist op – hoewel haar advocaat had aangegeven dat ze via haar contact konden onderhouden – en werden haar pasgeboren baby van net een week oud en haar kind van haar afgenomen door de Jeugdzorg. Haar werd meegedeeld dat ze haar kinderen niet terug zou krijgen, als ze niet naar de opvang terug zou gaan. De Poolse moeder werd in feite gestraft omdat ze haar baby en kind in veiligere omstandigheden wilde brengen. Een andere vrouw, die via de wethouder tijdelijk onderdak in een hotel had gekregen, werd door de wethouder – die na een bezoek aan de Blijf Groep concludeerde dat er niets aan de hand was – noodgedwongen terug te gaan naar de opvang, omdat de hotelopvang niet werd voortgezet. Dunya heeft inmiddels een zelfstandige woning, maar doet er alles aan om de situatie van deze vrouwen te verbeteren: Ik hoop hiermee dat het geheime gesticht in Heemskerk per direct gaat sluiten en de vrouwen worden overgeplaatst naar een veilige plek, een hygiënische omgeving, met de juiste hulp om hen heen.”

FFF is geschokt over het gebrek aan controle op deze door de overheid gesubsidieerde instelling. Deze kwetsbare vrouwen, die gevlucht zijn voor mannen die hen mishandelden, blijken niet veilig te zijn in de vrouwenopvang. De opvang ontvangt ruime subsidie per opgevangen vrouw, bovendien betalen de vrouwen zelf 375 euro huur per maand voor de kamer, maar de vrouwen en kinderen hebben geen eten en andere basisbehoeften. De overheid neemt zijn verantwoordelijkheid niet en doet er niets aan. Misschien nog wel schokkender is de manier waarop pasgeboren baby en kind door de jeugdzorg uit huis worden geplaatst, en als wapen worden gebruikt om de moeder te dwingen terug naar de onveilige opvang te gaan. Een serieus gesprek door Jeugdzorg en Kinderbescherming met de moeder heeft niet plaatsgevonden voordat de baby en kind weggehaald werden.

FFF is geschokt over de situatie van deze vrouwen en over de reactie van de Blijf Groep op het moment dat deze kwetsbare vrouwen hun klachten duidelijk maken. Nederland maakt goede sier op internationale conferenties over vrouwenrechten met zijn beleid, maar vindt het lastig als kwetsbare vrouwen in Nederland zelf om hulp vragen. Hoe kan het dat een organisatie als de Blijf Groep -voortgekomen uit de tweede feministische golf, uit ideeën over solidariteit tussen vrouwen onderling – zo handelt? Zijn de wantoestanden in de vrouwenopvang een spiegel voor wat voor samenleving Nederland is geworden: op papier ziet het er goed uit, maar wee degene die echt hulp of zijn recht zoekt.

FFF vraagt de politiek en ambtenarij hun verantwoordelijkheid te nemen:

Zorg voor een echt onafhankelijk onderzoek door bijvoorbeeld de Inspectie Gezondheidszorg naar de onveiligheid en de misstanden in de opvang en van de manier waarop de kinderen weggehaald zijn bij de moeders. Het onderzoek dat nu door de Blijf Groep is aangekondigd is niet onafhankelijk. Het huidige onderzoek vindt plaats op verzoek van de Blijf Groep, die er alles aan gedaan heeft en doet om te voorkomen dat de wantoestanden naar buiten komen, en is dus niet onafhankelijk.
Zorg voor een goed en permanent systeem van controle op de vrouwenopvang. Een eerste stap is regelmatige controle van de opvanghuizen door de Inspectie Gezondheidszorg. Maar daarbij moet er regelmatig gecontroleerd blijven worden of het systeem wel zorgt voor een opvang waar kwetsbare vrouwen niet alleen tijdelijk veilig kunnen verblijven, maar waar zij actief en zo snel mogelijk begeleid worden naar een leven buiten de opvang. Op dit moment worden de vrouwen veel te weinig begeleid op weg naar zelfstandigheid en blijven zo onnodig lang in de opvang. Dit is slecht voor de vrouwen, kinderen en voor de samenleving (die dit moet betalen).
Doorbreek het systeem waarbij de opvang er financieel baat bij heeft slachtoffers zo lang mogelijk in de opvang te houden en bouw een stimulans in om de vrouwen zelfredzaam te maken en naar onafhankelijkheid te begeleiden.
Dit is niet de eerste keer dat blijkt dat controle op de vrouwenopvang onvoldoende is. In 2012 was er een schandaal rond de vrouwenopvang in Hilversum (zie: Helhuis Hilversum en het onderzoeksrapport ‘gescheiden werelden’ ). Onderzoekers van de gemeente concludeerden toen onder andere dat er een gat zit in de regelgeving rondom het toezicht op de kwaliteit. De gemeentelijke rol beperkte zich tot het verlenen van subsidie. De rol als goed opdrachtgever ontbrak. De toestanden in Heemskerk laten zien dat met deze conclusie in ieder geval in Noord Holland niets gedaan is. FFF roept de lokale en nationale politiek op om nu maatregelen voor de hele vrouwenopvang, overal in Nederland, te nemen om te voorkomen dat we elke paar jaar tegen een schandaal oplopen.
De directeur van de Blijf Groep verdient meer dan de minister-president. In de wereld van de ontwikkelingssamenwerking is op dit moment een criterium dat managementsalarissen lager moeten zijn dan de salaris van de minister-president. Hogere salarissen zijn een mogelijke reden voor afwijzing van een subsidie aanvraag voor projecten. Zo’n criterium zou ook moeten gelden voor organisaties binnen de vrouwenopvang. De subsidie moet ten goede komen aan de vrouwen en kinderen in de opvang en niet naar onnodig hoge salarissen gaan. Er moet een goede kosten/baten analyse gemaakt worden van de manier waarop op dit moment de subsidies besteed worden.
Opvanghuizen hebben in de regio een opvangmonopolie. Vrouwen die zich onveilig voelen, hebben geen alternatief. Ze kunnen alleen naar een andere regio indien ze een ‘code rood’ hebben. Door dit systeem konden de vrouwen die uit de opvang vluchtten niet in een ander regio en andere opvanginstelling ondergebracht worden, maar moesten ze terug naar de opvang die ze ontvlucht waren. Dit bureaucratische opvangmonopolie houdt geen rekening met de behoeften en belangen van de slachtoffers en moet daarom doorbroken worden.
Onderzoek de mogelijkheden voor wijzigingen in de opzet van de vrouwenopvang. Uitgangspunten zouden moeten zijn:

Gratis, laagdrempelig, hoogwaardig en veilig opvang van uitstekende kwaliteit.
Het leveren van maatwerk en intensieve begeleiding, waaronder Nederlandse les en het inzetten van tolken.
Opvang van korte duur in plaats van opvang voor maanden of jaren.
Het toewerken naar zelfredzaamheid en economische zelfstandigheid.
Opvang voor gedocumenteerde en ongedocumenteerde vrouwen.
Vrouwenopvang waarin de belangen van de opgevangen vrouwen centraal staan en niet de subsidie.
Het bestuur en de directie van de vrouwenopvang moet diverser zijn en bestaan uit mensen met verschillende (culturele) achtergronden. Thans is dit niet het geval.

Berichtgeving in de media

Dichtbij. 1 december 2015 Kritiek op wethouder Van der Hoek om aanpak Blijf Groep: ‘Hij doet niets’.

Metro, 29 november 2015. Het moet harder

NRC Next, 4 november 2015. Tegen geweld is meer nodig dan alleen subsidie.

NRC Handelsblad, 4 november 2015. Geweld tegen vrouwen: subsidie is echt niet alles.

Joop.nl, 3 oktober 2015. Blijf: directeur krijgt topsalaris, kinderen krijgen schurft.

Noordhollands Dagblad, 3 oktober 2015. Oud-medewerksters over het ontstaan van de problemen bij Blijf Huis Heemskerk.

Noordhollands Dagblad, 23 september 2015. ‘Liever in elkaar gebeukt, dan naar het Blijfhuis’

Noordhollands Dagblad, 12 september 2015. Wethouder: geen onderzoek inspectie naar blijfhuis Heemskerk.

De Volkskrant, 9 september 2015. Bewoners blijf-van-mijn-lijfhuizen aangezet tot prostitutie.

Noordhollands Dagblad, 8 september 2015. Vrouwen in opvang Heemskerk leven tussen ratten en urinelucht.

Noordhollands Dagblad, 8 september 2015. Kamervragen SP over blijfhuis Heemskerk.